Οι χοροί της Άνδρου

ΣΥΡΤΟΣ ΚΑΙ ΜΠΑΛΛΟΣ

Οι ντόπιοι χοροί της Άνδρου είναι δύο: ο Συρτός κι ο Μπάλλος. Κι ενώ ο Συρτός κατάγεται από μια παράδοση καθαρά ελληνική, ο Μπάλλος διαδόθηκε μεταγενέστερα, στα χρόνια όπου το νησί κατακτήθηκε απ' τους Φράγκους (1207-1566). Ο Μπάλλος χορεύεται μετά το Συρτό, αποτελώντας έτσι τη συνέχεια του. Κάποια στιγμή ο Συρτός διακόπτεται κι ο κύκλος με τους πολλούς χορευτές ξαφνικά υποχωρεί. Τότε ένα μονάχα ζευγάρι συνεχίζει το χορό, επιδεικνύοντας απ' τη μια την επιδεξιότητα του κι απ' την άλλη την κομψότητα και την ομορφιά της χορεύτριας.

Τη χάρη και την ομορφιά των χορευτών, επαινούσαν ιδιαίτερα οι «παιχνιδιατόροι», μ' έξυπνα δίστιχα κι εγκώμια, που τις περισσότερες φορές ήταν εμπνευσμένα από τα πραγματικά χαρακτηριστικά της κοπέλας που χόρευε.

Οι πιο ικανοί απ' τους «παιχνιδιατόρους», γνώριζαν καλά μια πλούσια συλλογή από τέτοια δίστιχα, που, όπως αναφέραμε, ήταν στιγμιαίοι αυτοσχεδιασμοί, προσαρμοσμένοι με μεγάλη ευστροφία στις περιστάσεις και τους χορευτές. Ο Ανδρέας Συγγρός, που πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην Άνδρο, είχε γλυκύτατες αναμνήσεις μέχρι τα γηρατειά του, από τους χορούς του νησιού κι από τα δημοτικά τραγούδια που άκουγε σ' αυτούς. Σήμερα όμως, τείνουν να εξαφανιστούν τέτοιοι πνευματώδεις κι αφελείς ίσως, αυτοσχεδιασμοί, γεγονός που οφείλεται αρχικά, στη σημαντική αλλαγή των μουσικών οργάνων -το λαγούτο λείπει στις περισσότερες περιοχές- κι ύστερα στη μεταβολή των εξωτερικών περιστάσεων. Άλλαξαν οι καιροί και μαζί μ' αυτούς και τα ήθη.

Λεπτομερέστερα τώρα, ο χορός της Άνδρου μπορεί να περιγραφεί ως εξής: αρχικά ο χορευτής, σέρνοντας το χορό, οδηγεί στο μέσον της αίθουσας τέσσερις με πέντε γυναίκες, με τις οποίες χορεύει κυκλικά, ακολουθώντας το ρυθμό της μουσικής. Αμέσως μετά, όταν ο ρυθμός της μουσικής ξαφνικά αλλάζει, σταματά ο Συρτός κι αρχίζει ο Μπάλλος. Στη συνέχεια, σ' όλη τη διάρκεια του Μπάλλου, χορεύει μόνο ένα ζευγάρι: ο χορευτής με την πρώτη του «ντάμα», ενώ οι υπόλοιποι έχουν αποσυρθεί απ' το χορό. Το ζευγάρι χορεύει αντικριστά, ο ένας δηλαδή κοιτάζοντας στο πρόσωπο τον άλλο, με ρυθμό και χάρη. Ο καβαλιέρος κάνει διάφορες φιγούρες, στροφές κι ελιγμούς γύρω από τη ντάμα του, η οποία ανταποκρίνεται με κομψό χορευτικό βηματισμό και πολλή σεμνότητα, ενώ και οι δύο ακολουθούν πιστά το ρυθμό της μουσικής. Τώρα κάποιο άλλο ζευγάρι θα διαδεχθεί το πρώτο, πράγμα που συνεχίζεται μέχρι το τέλος του χορού. Είναι ευνόητο βέβαια ότι σ' αυτό το χορό, οι πιο επιδέξιες κι οι ομορφότερες -και οι κοπέλες της Άνδρου είναι σχεδόν όλες όμορφες- τραβούν την προσοχή όλων με τη μεγάλη τους χάρη, την αρμονία και τον πλούτο των κινήσεων.

Ο Συρτός των Ανδρίων παρουσιάζει σημαντικές αναλογίες με τον Κύκλιο χορό των αρχαίων, αλλά κυρίως αποτελεί κράμα τριών χορών. Της αρχαίας Θερμαστρίδος, χορό κατά τον οποίο ο χορευτής πηδώντας ψηλά επάνω διασταυρώνει τα πόδια του στον αέρα πριν πατήσει στη γη, επίσης και με το Γερανό, που είναι χορός συρτός κι ομαλός. Ο χορός της Θερμαστρίδος ονομάστηκε έτσι μεταφορικά από την παρομοίωση του πηδήματος του χορευτή, με τα σκέλη της θερμαστρίδας, δηλαδή της κοινής πυράγρας που χρησιμοποιούν οι σιδηρουργοί κι οι χαλκιάδες.

Οι Λακεδαιμόνιοι χόρευαν ένα χορό που ονομαζόταν Όρμος. Χορεύονταν από έναν άντρα και μια γυναίκα ή και από περισσότερα ζευγάρια, όπου ο άντρας πήγαινε μπροστά σαν αρχηγός κι ακολουθούσε η γυναίκα σεμνά και κόσμια. Και νομίζουμε ότι δεν θα κάνουμε λάθος αν συμπεράνουμε ότι ο Συρτός που χορεύουν οι Ανδριώτες είναι ένα κράμα των τριών αρχαίων χορών, της Θερμαστρίδος, του Γερανού και του Όρμου. Οι αρχαίοι όμως εκτός από τους παραπάνω χορούς, χόρευαν αυτούσιο το Συρτό, που έχει διατηρήσει τ' όνομα του μέχρι σήμερα. Με πηγή μια αρχαία επιγραφή, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η καταγωγή του χορού αυτού βρίσκεται στα πολύ παλιά ελληνικά χρόνια. Η αρχαία αυτή επιγραφή όπου αναφέρεται ο Συρτός, βρέθηκε στη σημερινή Καρδίτσα σύμφωνα με ανακοίνωση του κ. Αντ. Δ. Κεραμόπουλου. Προηγουμένως όμως είχε μεταφερθεί από μια περιοχή πάνω από το Ακραίφνιο Πτώο βουνό όπου βρίσκεται το ιερό και το μαντείο του Πτώου Απόλλωνα. Το μαντείο αυτό ιδρύθηκε μετά τους Μυκηναϊκούς χρόνους κι άκμασε κυρίως τον ΣΤ' αι. π.Χ.

Από τα πολύ παλιά χρόνια κατά τη διάρκεια της γιορτής των Πτώων, μαζί με άλλα που συμπλήρωναν τη γιορτή, χόρευαν κι ένα χορό που ονόμαζαν ακριβώς έτσι. Η τέλεση της γιορτής αυτής διακόπηκε, αλλά ανασυστάθηκε τον Γ' αι. π.Χ. από έναν πλούσιο άνδρα, τον Επαμεινώνδα. Σε μια επιγραφή που αναφέρεται στον Επαμεινώνδα, μαζί με άλλα είναι χαραγμένα τα εξής: «Τάς δε πατρίους πομπάς μεγάλας και την των συρτών πάτριον όρχησιν θεο-σεβώς έπετέλεσε»*. Κι αφού θυσίαζε ταύρους στους θεούς και τους Αυγούστους, μοίραζε άφθονο κρέας κι οργάνωνε γεύματα και δείπνα, όπου αυτός ο ίδιος περιποιόταν τους πολίτες, τα παιδιά τους και τους ενήλικους δούλους. Από την άλλη μεριά, η σύζυγος του Νωτία, περιποιόταν τις γυναίκες των πολιτών, τις κοπέλες και τις ενήλικες δούλες. Ούτε όμως ξεχνούσε εκείνους που ασχολούνταν με τη διοργάνωση της γιορτής, τους φτωχότερους πολίτες. Τους περιποιόταν ξεχωριστά, πράγμα που δε γινόταν από κανέναν πιο πριν, γιατί ήθελε όλοι να έχουν το ίδιο μερίδιο στη μεγαλοψυχία του. Ακόμη και κατά την τέλεση των μουσικών αγώνων, κέρναγε αυτούς που έβλεπε στο θέατρο κι εκείνους που συγκεντρώνονταν από τις πόλεις, με γλυκά καλής κι ακριβής ποιότητας, ώστε η μεγαλοψυχία του ν' αποκτήσει μεγάλη φήμη στα γύρω μέρη. Αφού τελείωνε ο μουσικός αγώνας και μετά το πλουσιοπάροχο δείπνο που παρέθετε, μοίραζε στον καθένα ένα «τρίκλινο» που σημαίνει τραπέζι όπου κάθονται τρεις μαζί για φαγητό, από 11 δηνάρια, ένα πήλινο κανάτι γεμάτο παλιό κρασί κι ακόμα άλλα έξι δηνάρια για γεύμα.

Ύστερα απ' όλα τούτα, την ώρα που ο Επαμεινώνδας έφευγε από το ιερό του ναού και κατέβαινε στην πόλη, όλοι οι πολίτες μαζί έτρεχαν να τον προϋπαντήσουν, δείχνοντας του έτσι την υποχρέωση και την ευχαρίστηση που ένιωθαν. Εκείνος με τη σειρά του, μένοντας πιστός γι' άλλη μια φορά στα γενναιόδωρα αισθήματα του, θυσίαζε ταύρο στο Μεγάλο Δία κι αμέσως μετά έστρωνε ξανά τραπέζι για εκείνους που είχαν έρθει στην πόλη να τον ευχαριστήσουν.

Σύμφωνα λοιπόν με τα παραπάνω, η φράση της επιγραφής: «τας δε πατρίους πομπάς μεγάλας και την των συρτών πάτριον όρχησιν θεοσεβώς επετέλεσεν», αποδεικνύει ότι ο Συρτός χορός πού χόρευαν, απηχεί μια συνήθεια που προέρχεται από ένα παρελθόν πολύ βαθύ, δηλαδή κάτι αληθινά πατροπαράδοτο.

Ο Μπάλλος, αν και είναι αυτοτελής χορός, ουδέποτε χορεύεται μόνος του στην Άνδρο, ανεξάρτητα δηλαδή απ' τον Συρτό. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελεί την κατακλείδα, το τέλος του κύριου χορού, του γνωστού με τ' όνομα Συρτός. Ας πάρουμε για παράδειγμα ένα γαμήλιο χορό, έναν Ανδριώτικο χορό για γάμους. Σύμφωνα με τα ήθη και έθιμα του τόπου, πρώτος ο γαμπρός θα χορέψει με τη νύφη, ενώ στη συνέχεια σχηματίζεται προς τιμή τους, ένας κύκλος από χορευτές. Στον κύκλο αυτό χορεύουν, ο γαμπρός που πάει μπροστά, η νύφη, ένας από τους πιο στενούς συγγενείς του γαμπρού και της νύφης, ο κουμπάρος, η παρά-νυφη και τέλος ακόμη ένας καλεσμένος από τα επίσημα πρόσωπα.

Ο γαμπρός χορεύει με τη νύφη μόνο «δυο-τρεις βόλτες» όπως λένε οι ντόπιοι, κι αυτό για να μην την κουράσει πολύ, μια και στη συνέχεια η νύφη θα χορέψει με όλους εκείνους από τους προσκαλεσμένους που θα θελήσουν να τη χορέψουν. Ο κουμπάρος, μετά τις «δυο-τρεις βόλτες» του γαμπρού, παίρνει τη θέση του, και λίγο αργότερα κάποιος κοντινός συγγενής του νιόπαντρου ζευγαριού παίρνει τη θέση του κουμπάρου. Έτσι ο κύκλος συνεχίζεται, μέχρις ότου καθένας με τη σειρά του χορέψει τη νύφη. Σ' όλη αυτή την εναλλαγή, η μουσική ακούγεται δίχως διακοπή κι ο Συρτός αλλάζοντας διάφορους μουσικούς τόνους παίρνει μια μεγάλη ακουστική ποικιλία.

Απ' όλους εκείνους που χόρεψαν με τη νύφη, ο τελευταίος είναι που θα χορέψει μαζί της τον Μπάλλο, αφού προηγουμένως γι' αρκετή ώρα οδηγούσε το Συρτό. Η μουσική θ' αλλάξει σχεδόν απότομα από τον ένα στον άλλο χορό, ενώ ο Μπάλλος δίνει ένα τέλος σε όλο το προηγούμενο μουσικό μέρος. Στην Άνδρο λοιπόν, ο Μπάλλος δεν είναι ανεξάρτητος χορός, αλλά αποτελεί κατά κάποιο τρόπο ένα τέρμα, μια κατακλείδα, έναν επίλογο του κύριου χορού που είναι ο Συρτός. Παρόλο που ο Μπάλλος ήταν παλιότερα αυτοτελής χορός, σήμερα έχει νόημα μόνο σαν συνέχεια του Συρτού. Ο Μπάλλος σύμφωνα πάντα με τον τρόπο που χορεύεται στην Άνδρο, στην πραγματικότητα είναι χορός δραματικός ή καλύτερα ειδυλλιακός, γεμάτος από χάρη, κομψότητα κι έρωτα. Εξαιτίας αυτού του χαρακτήρα που έχει ο Μπάλλος, κάθε φορά που παίζουν τα τραγούδια του, διαλέγουν τα ωραιότερα και τα πιο εμπνευσμένα και ιδιαίτερα όταν πρόκειται για γαμήλιους χορούς. Συχνά, μερικά απ' αυτά είναι αυτοσχέδια, φτιαγμένα από ικανούς αυτοσχεδιαστές κι επιτήδειους λαουτιέρηδες, όπως ήταν παλιότερα ο Χρήστος Δόμινος και Ζάννες Καρκάκης απ' το Κόρθι. Ο τελευταίος, παίζοντας στο γάμο μιας όμορφης κοπέλας στο χωριό, Πέρα Αηδόνια, του Κόρθιου, τραγούδησε στη νύφη το παρακάτω αυτοσχέδιο δίστιχο, ενώ εκείνη χόρευε με τον Γαυριώτη ζωγράφο Περικλή Χέλμη:

«μάτια, φρύδια, στόμα, μύτη, όλα τάχεις ταιριαστά, κι ο ζωγράφος άμα σ' είδε άφησε τη ζωγραφιά».

Κάποια άλλη φορά, τραγούδησε σε μια νύφη ορφανή από μητέρα: «Γαρύφαλλο 'νε ο γαμπρός, κ' η νύφη ματζουράνα Έχει κ' ένα παράπονο, ότι δεν έχει μάνα»

Στο γάμο μιας όμορφης κοπέλας που παντρευόταν με νέο από διαφορετικό χωριό, τραγούδησε:

«Επήραμε την πέρδικα την ωριοπλουμιαμένη, Κι αφήκαμε τη γειτονιά σα χώρα κουρσεμένη»

Αλλά κι ο γαμπρός όταν χορεύει με τη νύφη, κάποια στιγμή της τραγουδάει με πάθος λόγια που ταιριάζουν στην περίσταση. Και να δυο απ' αυτά:

«Τι να την κάμω τη φωτιά τη νύχτα στο λυχνάρι, Οπού 'ρθε μεσ' στο σπίτι μου τ' άστρο και το φεγγάρι;»

«Αφ' όντας ήσουν δυο χρονώ, κ' εγώ ήμουν τεσσάρω,

Η μάνα σου μου τώλεγε: Να γείνης να σε πάρω»

Όχι όμως μόνο στους γάμους αλλά και σ' άλλες εκδηλώσεις της κοινωνικής ζωής, αυτοσχεδίαζαν επίκαιρα κι έξυπνα δίστιχα.

Θα πρέπει όμως στη συνέχεια να εξετάσουμε από που κατάγεται ο ίδιος ο Μπάλλος, καθώς και τ' όνομα του.

Δίχως αμφιβολία, ο χορός αυτός διαδόθηκε στην Άνδρο την εποχή της Βενετοκρατίας (1207-1566). Η ονομασία του Μπάλλος = Ballo, που σημαίνει χορός, είναι ιταλική. Σημαντική διαπίστωση αποτελεί το γεγονός ότι ο χορός αυτός παριστάνεται στις περισσότερες παλιές Βενετικές εικόνες, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που χορεύεται σήμερα στην Άνδρο. Οι πληροφορίες που έχουμε μαρτυρούν, ότι και τα χρόνια που ακολούθησαν, ο Μπάλλος διδασκόταν στην Άνδρο, καθώς και σ' άλλα νησιά των 

Κυκλάδων, από τους Καπουκίνους, που ήταν εγκατεστημένοι στις Κυκλάδες ακόμη και τα χρόνια της Τουρκοκρατίας και μάλιστα κατά τους ΙΖ' και ΙΗ' αιώνες.

Αλλά και από τη μεριά της παράδοσης, επικρατεί η άποψη ότι ο Μπάλλος είναι Βενετικός χορός και γι' αυτόν ακριβώς το λόγο, επικράτησε η συνήθεια να χορεύεται πρώτα ο γνήσιος τοπικός χορός, ο Συρτός, κι ο Μπάλλος που είναι ξενικός να χορεύεται μετά απ' αυτόν.

Εκτός από την Άνδρο, ο Μπάλλος χορεύεται και σε μερικά άλλα νησιά των Κυκλάδων. Αλλά τη χορευτική επιδεξιότητα των κατοίκων της Άνδρου στον Μπάλλο κι ιδιαίτερα μάλιστα των Κορθιανών, δεν τη συναντούμε σ' άλλο τόπο. Πολύ μεγάλη αδυναμία στον Μπάλλο της Άνδρου είχε η βασίλισσα Αμαλία. Γι' αυτό και στα χρόνια του Όθωνα, απαραίτητο αλλά και το κυριότερο μέρος του χορευτικού προγράμματος στ' ανάκτορα, ήταν ο Συρτός κι ο Μπάλλος. Το διπλωματικό σώμα κι οι αξιωματικοί των ξένων πλοίων που έφθαναν στον Πειραιά μπαίναν στον κύκλο του χορού ενώ οι κυρίες των τιμών και οι υπασπιστές χόρευαν στη μέση του κύκλου. Όλοι και όλες λοιπόν, με τις εθνικές φορεσιές χόρευαν ελληνικούς χορούς και κυρίως τον Μπάλλο, που αποτελούσε όπως είπαμε την ιδιαίτερη προτίμηση της βασίλισσας. Στη συνέχεια ακολουθούσαν ευρωπαϊκοί χοροί για χάρη των ξένων καλεσμένων.

Εκείνη την εποχή γιόρταζαν τα Κούλουμα με μεγάλη λαμπρότητα. Κάποτε λοιπόν σε μια τέτοια γιορτή, ο βασιλιάς Όθωνας, θαύμασε κάποια γυναίκα του λαού για τη χάρη και τη μεγάλη αντοχή της στο χορό.

- Εμείς έχουμε μια χορεύτρια ακόμα πιο χαριτωμένη και με περισσότερη αντοχή, είπε η βασίλισσα Αμαλία. -Ποιαν; -Τη Ζωή Μαυροκορδάτου. Ο βασιλιάς φάνηκε ν' αμφιβάλλει κι η Αμαλία επιφυλάχθηκε να του αποδείξει ότι είχε δίκιο. Μετά από μερικές μέρες το βασιλικό ζευγάρι τίμησε με τη παρουσία του τον περίφημο χορό που έγινε στην Αγγλική Πρεσβεία. Όταν έφτασε η σειρά του Συρτού, η Ζωή Μαυροκορδάτου που είχε έγκαιρα προειδοποιηθεί από την Αμαλία, μπήκε μπροστά στο χορό και χόρεψε με τόσο πάθος και τέτοια επιμονή που στο τέλος έπεσε λιπόθυμη. Αξέχαστες αυτές οι εποχές!

Τα τελευταία χρόνια διαδόθηκαν στην Άνδρο Ευρωπαϊκοί χοροί κι άρχισαν να υπερισχύουν του Συρτού, που περιορίστηκε μόνο στα χωριά. Αλλά και στα χωριά, όταν γίνονται πανηγύρια κι έρχονται κάτοικοι της πρωτεύουσας του νησιού, χορεύουν Εγκύκλους, Στροβίλους, Τετραχόρους, Λογχιστές (Lanciers) κι άλλους χορούς που είναι τώρα στη μόδα. Κι ίσως να μην είναι πολύ μακριά η μέρα που ο Συρτός κι ο Μπάλλος θα εξαφανιστούν και τελικά θα ξεχαστούν.

Εκείνες οι ιδιαίτερες συνήθειες που χαρακτηρίζουν τους λαούς και τα έθνη, γεννήθηκαν τους χρόνους εκείνους που οι λαοί ζούσαν χωρισμένοι από «ούρεα σκιόεντα, θάλασσαν τε ηχήεσαν»*, όπως λέει ο Όμηρος. Η συγκοινωνία ήταν δύσκολη και τα βουνά με τη θάλασσα αποτελούσαν αξεπέραστα εμπόδια. Κι ακριβώς εξαιτίας της σπάνιας επικοινωνίας μεταξύ των λαών, η αλληλεπίδραση κι η εξοικείωση ανάμεσα τους ήταν πολύ δύσκολη και σχεδόν ασήμαντη. Συνέπεια όλων αυτών, είναι η διατήρηση των καθαρών 

χαρακτηριστικών κάθε φυλής, των ιδιαίτερων ηθών κι εθίμων, χωρίς προσμίξεις και μ' έντονα χρωματισμένες τις αποχρώσεις του καθενός. Κι οι αποχρώσεις αυτές ήταν πάρα πολλές. Οι ιστορικοί της αρχαιότητας και του μεσαίωνα, αναφέρουν ότι σε χώρες που σήμερα κατοικούνται από δύο η τρεις λαούς, τους οποίους χωρίζει μόνο τ' όνομα της φυλής ή η γλώσσα, παλιότερα κατοικούσαν διπλάσιοι και τριπλάσιοι λαοί, με ανύπαρκτα πια σήμερα ίχνη κι ονόματα.

Στη δικιά μας εποχή, η γρήγορη κι ασφαλής επικοινωνία τείνει να εξαφανίσει τις διαφοροποιήσεις και την τεράστια ποικιλία των εθίμων. Τείνει ακόμα στην προσαρμογή όλων των εθνών σ' έναν ομοιόμορφο τρόπο ζωής και πολιτισμού. Σ' αυτή τη σύγχρονη αφομοιωτική τάση, μόνο οι γλώσσες μπορούν ν' αντισταθούν, κι αν όχι για πάντα, για ένα μεγάλο πάντως χρονικό διάστημα. Ο πολιτισμός που περισσότερο επικρατεί, προσελκύει κι αφομοιώνει τους λιγότερο ισχυρούς πολιτισμούς. Έτσι, το Ευρωπαϊκό ντύσιμο έχει εξαπλωθεί σχεδόν σ' ολόκληρη τη γη κι αποτελεί κοινό σημείο στους λαούς που χωρίζονται από διαφορετικές γλώσσες, θρησκείες και φυλετικούς τύπους. Τα Ευρωπαϊκά ρούχα φορέθηκαν πια τόσο από τους μαύρους της Αφρικής, τους ερυθρόδερμους της Αμερικής όσο και τους κίτρινους της μακρινής Ασίας. Ακόμα κι οι Κινέζοι που μένουν σε μεγάλο βαθμό προσκολλημένοι στα πατροπαράδοτα, άρχισαν να παραμερίζουν την εθνική τους φορεσιά. Αλλά και οι Ιάπωνες, θεώρησαν ότι τα Ευρωπαϊκά ρούχα αποτελούν απαραίτητο στοιχείο του πολιτισμού που πήραν απ' τη Δύση.

Δεν είναι δύσκολο λοιπόν να προβλέψουμε, ότι μια μέρα όλη η ανθρωπότητα θα ντύνεται με τον ίδιο τρόπο, πράγμα που σήμερα συμβαίνει στους περισσότερους λαούς της Ευρώπης. Στις αρχές του ΙΗ' αι. κάποιος γάλλος -ο Turnefort-επισκέφθηκε την Ελλάδα κι άφησε ένα πολύτιμο βιβλίο με τις εντυπώσεις του. Στο βιβλίο αυτό βρίσκουμε εικόνες, με πολλές και πρωτότυπες ποικιλίες γυναικείων ενδυμασιών που φοριούνταν στα νησιά μας. Οι γυναίκες ντύνονταν και χτενίζονταν με διαφορετικό τρόπο σχεδόν σε κάθε νησί. Σήμερα πια, καμιά ποικιλία στην ενδυμασία δεν εξακολουθεί να υπάρχει κι όλες οι Αιγαιοπελαγίτισσες φορούν μια κοινή φορεσιά. Αυτό ακριβώς που συνέβη στο Αιγαίο, συνέβη κι εξακολουθεί να συμβαίνει σ' όλο το κόσμο. Κατά τον ίδιο τρόπο στην Ελλάδα, η φουστανέλα κι η βράκα υποχώρησαν κι υποχωρούν μπροστά στην ομοιομορφία της φράγκικης ενδυμασίας. Θα πίστευε κανείς ότι κι αυτές οι φορεσιές υποκύπτουν σ' εκείνο το φυσικό νόμο που παλιότερα είχε εξαφανίσει τους τεράστιους και δυσκίνητους αρχέγονους οργανισμούς, όπως τα μαμούθ, οι δεινόσαυροι και τα μεγαθήρια, για να τους αντικαταστήσει με άλλους πιο απλούς οργανισμούς. Είναι το ίδιο φαινόμενο που επαναλαμβάνεται στα έθιμα κι ιδιαίτερα μάλιστα στους χορούς. Κάθε λαός φέρνει μαζί του σαν κληρονομιά από πολύ παλιά, τοπικούς, πατροπαράδοτους χορούς, που τώρα αρχίζουν κι υποχωρούν εμπρός στη μίμηση νέων ήχων που προέρχονται από επικρατέστερους σύγχρονους πολιτισμούς. Το γεγονός αυτό δεν συντελείται βέβαια τόσο απλά όσο καταγράφεται εδώ, όμως τελικά συντελείται. Οι εθνικοί χοροί σταδιακά περιορίζονται ακόμα και μέσα στις λαϊκές τάξεις, για να εγκαταλειφθούν αργά η γρήγορα κι απ' αυτές. Η αντοχή των εθνικών χορών εξαρτάται από το βαθμό συντήρησης του εθνικού χαρακτήρα και την αντίσταση του στις ξενικές επιδράσεις. Ο εθνικός χαρακτήρας εμάς των Ελλήνων, ύστερα από μακροχρόνιες δοκιμασίες, αποδείχθηκε πολύ ισχυρός. Αλλά τώρα τελευταία, κάτω από τη συνδρομή διαφόρων αιτιών, όπως η προηγούμενη που 

Ο περίφημος Γαυριώτης βιολιστής Ζούρας Νικόλαος -  Καμπεράκης

αναφέρθηκε, τείνει να χάσει την ακεραιότητα του μ' αποτέλεσμα κάθε τι το ξενικό να μας φαίνεται πιο ευγενικό, πιο ωραίο. Κι αυτά που πιθανόν να συνέβαιναν πολύ αργότερα, άρχισαν να γίνονται πολύ γρήγορα. Οι εθνικοί μας χοροί παραμελημένοι και περιφρονημένοι σα να μην άξιζαν τίποτα, παρέμειναν μονάχα στις αγροτικές και λαϊκές τάξεις, χωρίς και σ' αυτές να κατέχουν μια βέβαιη θέση.

Πριν λίγο καιρό, κάποιοι που αγαπούν τα πατροπαράδοτα, κατέβαλαν μια αξιέπαινη προσπάθεια, που τελικά ατόνησε  ίσως εξαιτίας των δύσκολων καιρών που διανύουμε, και που θεωρήσαμε καθήκον μας ν' αναφέρουμε. Για να επανέλθουν οι εθνικοί μας χοροί στην επιφάνεια χρειάζεται δουλειά επίμονη και περισσότερο δυναμική. Η προσπάθεια αυτή για να έχει αποτέλεσμα θα πρέπει να συνοδευτεί από μια γενική τόνωση του εθνικού φρονήματος, αλλά κυρίως την καταπολέμηση της αρρώστιας εκείνης που «χτύπησε» όλους τους σύγχρονους Έλληνες και που είναι η αυτοπεριφρόνηση με όλες τις εκδηλώσεις και τα συμπτώματα της. Γιατί εδώ, δεν πρόκειται για μια φυσιολογική επίδραση, αλλά για μια αρρωστημένη αυταπάρνηση και έναν πιθηκισμό που μπορούμε πολύ σωστά να ονομάσουμε ξενομανία.

Άνδρος, μέσα Σεπτέμβρη 1925

Από την έκδοση Οι Χοροί της Άνδρου, Συρτός και Μπάλλος του συλλόγου για την ανάπτυξη της Άνδρου "Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΑΛΗΣ" 

Εισαγωγή: Δημήτρη Π. Πασχάλη

Επιμέλεια: Ιωάννα Λεμπέση, Γιώργος Δαρδανός

Τη μεταφορά  του  κειμένου  στη  δημοτική  γλώσσα  έκανε  η Ιωάννα Λεμπέση

πηγή: http://androspoets.homestead.com